Het aloude adagio “reizen om te leren” gold reeds tijdens de renaissance. Emmanuel Adriaenssen ging op studiereis naar Rome. Adriaen Dens, geboren te Antwerpen, vestigde zich te Keulen. Min of meer gedwongen door conflicten van godsdienstige aard vertrok Joachim vanden Hove naar Leiden. Om gelijkaardige redenen verkaste Nicolas Vallet van een dorp ten noorden van Parijs naar Amsterdam. Nicolas de Rans, wiens patroniem naar alle waarschijnlijkheid afgeleid is van de Antwerpse gemeente Ranst, werkte in Brussel. Luys Milan, maestro luitist, vertaalde het boek “Il Cortigiano” van Castiglione naar het Spaans. Voor zover we weten ontvluchtte hij zijn vermoedelijke geboortestad Valencia omwille van een duel. Hij kwam terecht in Portugal. De Londense Society mocht zich vaak verheugen in de aanwezigheid van de Nederlander Constantijn Huygens, dichter, diplomaat en muzikant.
Ook muziekboeken reisden, hoewel niet op eigen kracht. Het werk “Musica getutscht” van Sebastian Virdung werd in vertaling verspreid in Frankrijk en in de Nederlanden.
De uitgever Petrus Phalesius verhuisde zijn werkplaats van Leuven naar Antwerpen.
Zelfs schrijvers, traditioneel verankerd achter hun schrijftafel, ontsnapten niet aan de reiskoorts. Lodovico Guicciardino,alias Lowijs Guicciardijn, kwam als 20-jarige edelman uit Firenze naar Antwerpen. Hij bleef er de rest van zijn bewogen leven. Beschuldigd van moord op een Italiaanse koopman en van samenzwering tegen de Prins van Oranje werd hij telkens vrijgesproken. Uiteindelijk belandde hij toch in de gevangenis wegens kritiek op de belastingpolitiek van de Hertog van Alva. De goede kant van de medaille is gegraveerd met zijn litteraire bezigheden. “Beschryvinghe van alle de Neder-Landen” is een verbazingwekkend document: de kijk van een ingeweken Italiaanse koopman op zijn adoptievaderland en op zijn collegaï¿œs van hier en elders, met als constante de internationale uitstraling van Antwerpen.
Ik strooide zijn woorden over het 16de eeuwse Antwerpen als rozenblaadjes tussen de bladzijden luitmuziek van componisten die rechtstreeks of zijdelings verbonden waren met de stad. De uitspraak van het Oudnederlands heb ik gestoeld op regels in 17de eeuwse boeken. Het klankbeeld ervan is een compromis geworden tussen authenticiteit en verstaanbaarheid.
N.D.